Ertuğrul Özkök | Pazar Yazısı
Çoğumuzun başında şu soru var.
“Yirmi yıllık AKP periyodunda Türkiye daha mı muhafazakarlaştı?”
Mesela Türkler eskisine nazaran daha az mı içiyor?
Camiye gidenlerin sayısı arttı mı?
Oruç tutan, namaz kılan, başını örten sayısında nasıl bir değişiklik oldu?
Bu sorulardan birinin karşılığını geçen Cuma akşamı İstanbul Kuruçeşme Divan’da aldım.
Bu şaşırtan gelişmeyi birazdan sizinle paylaşacağım.
Gastronomi işletmecilerinin 100’üncü yıl balosunda öğrendim
Açık ismi ile “Turizm Restoran Yatırımcıları ve Gastronomi İşletmecileri Derneği” olan TÜRYİD, kuruluşunun 20’nci ve Cumhuriyet’in kuruluşunun 100’ncü yılı münasebetiyle bir balo düzenledi.
Konuşmaların biraz uzun ve ödül verme sürecinin biraz karışık olması dışında çok hoş bir gece oldu.
Türkiye’nin önde gelen bir çok restoran işletmecisi geceye katılmıştı.
İki global içki devinin Türkiye liderleri ile sohbet
tabiii iştirakçiler ortasında Türkiye alkollü içki kesiminin önde gelen yöneticileri de vardı.
Levent Kızıl, Mehmet Yılmaz, Ertuğrul Özkök, Kaya Demirer, Kenan Erçetingöz, Uğur Talayhan
Dünyanın 1 numaralı içki kümesi Diageo’nun Türkiye Lideri Levent Kömür oradaydı.
Yani İnhisar rakısının, Kayra şaraplarının ve Johnny Walker viskilerinin Türkiye patronu…
Dünyanın iki numaralı içki kümesi Pernod-Ricard’ın Türkiye ve bölge lideri Selçuk Tümay oradaydı.
O da Türkiye viski pazarının yüzde 25’i olan Chivas viskilerinin işvereni.
Türkiye’nin en büyük şarap üreticisi Kavaklıdere Şarapları İdare Şurası Lideri Ali Başman da davetteydi.
Geceyi anlatmaya onların köşesinden başlayacağım.
Çünkü içki bölümünde ve Türk halkının alkollü içki tüketiminde çok değişik gelişmeler var.
Açıkça ‘içki içiyorum’ diyenlerin oranı 3 yılda yüzde 30’u geçti
Öyle anlaşılıyor ki, pandemi insanların içki alışkanlıklarını değiştirmiş.
Pandemi öncesinde, yani 2020 yılında, Türkiye’de yapılan araştırmada “İçki içiyorum” diyenlerin oranı yüzde 18-20 civarındaymış.
Bu oran pandemi sırasında yüzde 30’a çıkmış.
Dünyada da bu türlü olmuş.
Ancak dünyada pandemi sonrasında içki tüketiminde tekrar düşüş olurken, Türkiye’de artmaya devam ediyormuş.
Anlayacağınız Anadolu’daki mahalle baskısı, satış ve reklama getirilen çok sıkı yasaklamalar, kamusal davet ve yemeklerde alkollü içki servis edilmemesi pek tesir yapmamış.
Artık okumuş ve geliri âlâ kesimde her iki şahıstan biri içki içiyor
Bir öteki farklı sayı da şu; “İçki içiyorum” diyen ABC1 kümesinde yükseliş daha da fazla.
Pandemi öncesinde bu kümenin yüzde 26’i içiyorum derken, pandemi sırası ve sonrasında yüzde 40’a çıkmış.
Bu bahiste, kamuda çalıştığı yahut çekindiği için içtiğini söylemeye yürek edemeyenleri de dikkate alırsanız şunu rahatlıkla söyleyebilirsiniz:
Artık lise üstü eğitimli, geliri düzgün kesitlerden her iki şahıstan biri alkollü içki içiyor.
Muhafazakarlık tesiri geçiyor mu: İçmeye mi başladık, konuşmaya mı?
Bu da AKP iktidarında toplumun daha muhafazakarlaştığı tezinin pek yanlışsız olmadığını gösteriyor.
İkincisi ise insanların artık bu mevzuda daha korkusuzca rahat davranmaya başladığını da anlatıyor bu tablo bize.
İçki içenlerimiz artıyor lakin alkolik olmuyoruz
Tabii ki alkol düzgün bir şey değil.
Endişelenenlere uygun haberim var.
Türkiye’de “İçiyorum” diyen insanların sayısı yükseliyor fakat kişi başına içtiğimiz ölçü hiç de o denli yüksek değil.
Bugün Türkiye’de kişi başına alkol tüketimi 1.5-2 litre ortasında.
Bu sayı dünyada 6 litre, Avrupa Birliği ülkelerinde 9 litre…
Yani Türkiye’de alkolizm tehlikesi yok.
Pandemi öncesi gerileyen rakı tekrar yükselişte
Türk halkı ulusal içkimiz rakıyı terkediyor diye üzülenlere de düzgün haberim var.
2017-2020 ortasında Türkiye’de içki tüketimi yüzde 1 büyürken; pandemide yüzde 10 büyümüş.
En radikal değişme “Milli içkimiz” denilen rakıda olmuş.
Pandemi öncesinde büyümesi eksi 8’e inen, yani oldukça azalan rakı, pandemide yüzde 13 büyümüş.
Kötü haber: Pandemide büyümesi azalan içki şarap
Pandeminin banko kaybedeni şarap oldu.
Şarap bölümü pandemi öncesi yüzde 13 büyürken; bu sayı, pandemi sırasında ve sonrasında yüzde 2’ye düşmüş.
Bira ise kendisini düzeltmiş.
Pandemi öncesinde bira kesimi eksi 1 küçülürken; pandemi sırasında yüzde 7 büyümüş.
Pandeminin iki büyük kazananı cin ve viski
Hiç kuşkusuz pandemi sırasında en büyük atılımı yüksek alkollü içkiler yaptı.
Cin pazarı, pandemi öncesi yüzde 20 büyürken; pandemide bu büyüme yüzde 38’e ulaşmış.
Viski pazarı ise yüzde 17 büyümeden yüzde 31 büyümeye yükselmiş.
Votkanın büyümesi de yüzde 4’den yüzde 14’e yükselmiş.
*****
Rakıcı mıyız, biracı mıyız, viskici mi yoksa şarapçı mı?
Türklere sorarsanız; kendilerini “Rakıcı bir millet” olarak tanıtırlar.
Durum hiç de o denli değil.
Alkollü içkiye harcadığımız para itibariyle,
(*) YÜZDE 52’imiz biracıyız.
(*) YÜZDE 17’imiz Rakıcı
(*) YÜZDE 9.5’umuz Viskici
(*) YÜZDE 8.5’umuz Şarapçı
(*) YÜZDE 6.5’umuz votkacı
Gecenin sorusu: Kıymetli şarabın sorumlusu muhafazakar iktidar mı?
O gece içki bölümü yöneticilerinden beni çok şaşırtan bir şeyi öğrendim.
Şarap severlerin en büyük şikayeti Türkiye’de şarap fiyatlarının olağandışı yüksek olması.
Bugüne kadar ben dahil çoğumuz bunu şöyle açıklardık:
“Erdoğan’ın İslamcı damarı onu içki düşmanı yapıyor ve bilhassa şaraba çok ağır vergiler konuyor.”
Ancak turizmciler gecesinde konuştuğum içki dalından önde gelen birtakım beşerler, “Bu biraz önyargılı düşünce” dedi.
Bir şişe şarabın üzerinde yalnızca 25 TL vergi varmış.
İyi de öyleyse biz restoranlarda niçin 1500-2000 TL’den ucuz şarap içemiyoruz?
Yoksa gerçek sorumlusu restoran sahipleri ve üreticiler mi?
Yemek için masalara geçmeseydik bunu salondaki bütün restoran sahiplerine tek tek soracaktım.
Tabi ki bundan bu türlü gittiğim her yerde soracağım bu soruyu…
En büyük içki müdürü 45 yıl evvel ne içiyormuş?
Yemek öncesi dolaşırken çok değişik bir kümeye takılıyorum.
Dünyanın en büyük içki şirketi Diageo’nun Türkiye’deki Genel Müdürü Levent Kömür ile Türkiye’nin en başarılı meşrubat şirketlerinden Uludağ’ın iki işvereni Levent ve Ömer Kızıl’la sohbet ediyor.
Levent Kömür, cep telefonundan bir fotoğraf gösteriyor.
Mey Rakı, Kayra ve Johnny Walker viskinin işvereni Levent Kömür, 8 yaşında Uludağ gazozu içiyor
Sekiz yaşında bir çocuk elinde Uludağ gazozu şişesi ile poz veriyor.
1978 yılında Bandırma’da çekilmiş.
Aradan 45 yıl geçtikten sonra artık şimdi Uludağ gazozun en küçük tüketicisi ile iki üreticisi yan yana fotoğraf çektiriyor.
Kırmızı papyonun terzisi ve gecenin tek papyonsuzu
Gecede “Black Tie” zorunluğu vardı. Yani smokin ve papyon.
Ancak kapıda konuklardan Cumhuriyet’in 100’üncü yılı nedeniyle kırmız papyon takmaları istendi…
İsteyene orada kırmızı papyon verdiler.
Kırmızı papyonları da Euroleague’de vazifeli teknik yöneticilerin kimilerini giydiren Milimetric sağlamış.
Milimetric’in sahibi Kağan Gökalp de kırmızı papyonu ile oradaydı.
Türkiye’de smokin zorunluğu pek uygulanmaz lakin bu gece neredeyse herkes smokinliydi.
Gecenin tek kadro elbiselisi Diageo ve Mey İçki’nin işvereni Levent Kömür’dü…
Neden diye sordum.
“Ben personel sınıfındanım” dedi.
Bence “Smokin akşamcıyı bozar” deseydi daha inandırıcı olurdu…
*****
Salondan görünümler: Kıyı’nın işverenini Rum asıllı sanıyordum; Bulgar asıllıymış
Türkiye’deki gastronomi kuruluşları kelam konusu olunca natürel ki Boğaz’ın efsane restoranı Kıyı da birinci akla gelenlerden.
Başta Hülya Avşar olmak üzere Türkiye’nin önde gelen çok sayıda ünlünü müdavimi olan bu restoran, deniz eserlerinde efsane bir yerdir.
Sahibi Yorgi Sabuncu, Tarabya’nın canlı tarihidir bir manada.
Kıyı Restoran’ın sahibi, balık restoranlarının doyeni Yorgi ve ben
Turizmciler gecesinde şunu gördüm; Türkiye’nin en önde gelen restoranlarının sahipleri ona “Doyen” (Duayen) gözüyle bakıyor.
Ben Yorgi Sabuncu’yu İstanbullu Rum sanıyordum.
Meğer Bulgarmış…
Herkesin bildiği bir şeyi o gece öğrendim.
Big Chefs’in sahibinin kitabı 50 bini geçmiş
Masada otururken sırtıma bir el dokunuyor.
Dönüp bakıyorum, Big Chefs restoranlarının sahibi Gamze Cizreli.
Bütün masaya dönüp, “Ertuğrul Beyefendi kitabımı yazdı. O gün kitap her yerde tükendi” diyor.
Pernod-Ricard Lideri Selçuk Tümay, Big Chefs’in sahibi Gamze Cizreli ve ben
Satışı 50 bini geçmiş.
“Gamze benim yazımın tesirinden çok senin kitabın çok iyidi. Çok samimi, sıcak ve yiğit bir kitap. Bu kadar satması beni şaşırtmadı” diyorum.
İzmirli hip-hopçunun “Parla”sı 100’üncü yılın marşı olmuş
Balonun sonunda herkese küçük Türk bayrakları dağıtıldı.
Ve sonra kapanış için “Parla” isimli müzik çalmaya başladı. Herkes ayakta bayraklarını sallayarak bu müziğe katıldı.
Bir kez daha anladım ki İzmirli sanatkarı Norm Ender’in müziği 100’üncü Yıl Marşı kadar güçlü ve birlikte okunabilen bir marş haline gelmiş.
En hoş 100’üncü yıl müziğini damardan bir hip-hop sanatkarının bestelemesi değişik değil mi?
Pınar Ayhan: Evvel müsamere sandım sonra hayran oldum
Pınar Ayhan sanatçı ve tarih anlatıcısı… Hakkında hayli yazı okumuştum. Birinci sefer izliyorum.
İlk başta “Acaba biraz fazla Cumhuriyet müsameresi mi” dedim.
Ama birinci beş dakikadan sonra daldım gittim.
Mükemmel bir öykü kurmuş. Cumhuriyetin kuruluşunu çok hoş bayan kıssaları üzerinden anlatıyor.
Üstelik çok hisli ve etkileyici.
Pınar Ayhan
Arkadaki görseller harika. Kimilerini hiç görmemiştim.
Sonunda bütün salon ayakta alkışlıyordu.
Bravo Ayla Ayhan…
Bunu Türkiye’nin her tarafına götürmelisin.
ABD’deki 57 bin İtalyan restoranı bize ne anlatıyor?
Gecede TÜRYİD Lideri Kaya Demirer, çok ilgimi çeken ve kesimle ilgili bilgiler veren bir konuşma yaptı.
Verdiği sayılar hakikaten çok enteresandı.
İtalya’da 57 bin İtalyan restoranı varmış. Bunların her biri ortalama 100 bin dolarlık İtalyan eseri ithal ediyormuş.
Kaya Demirer: Türkiye’nin üçüncü büyük patronu biziz
Türkiye’de TÜRYİD çatısı altında 187 üye var. Bunlara bağlı işletme sayısı 3 bin 150.
300 marka var.
Çalışan sayısı 150 binden fazla.
Ama aileleri, yan dalları ile 2 milyon kişi parasını bu kesimden kazanıyor.
TÜRYİD Lideri Kaya Demirer, “Şunu rahatlıkla söyleyebilirim. Ülkede devleti bir kenara bırakırsanız üçüncü büyük patron bizleriz” dedi.
*****
Gecenin polemiği: Biz babaya lokantacıyız, gastronomi lafı da nereden çıktı?
Gecenin eğlenceli anlarından biri; TÜRYİD’in şimdiki lideri Kaya Demirer ile eski Lideri Barış Tansever ortasındaki tatlı polemikti.
Kaya Demirer bu bölümün düzeyini yükseltmek için daima “Gastronomi işletmecisi” kavramını kullanıyor.
Türkiye’nin en lüks restoranlarından Sunset’in sahibi Barış Tansever ise “Biz basbaya lokantacıyız işte” diyor.
Tabi bahis oradan “Peki öyleyse gastronomi nedir?” sorusuna geldi.
“Gastronomi bir şişe Sauvignon Blanc, bir bardak ve bir elmadır Barış”
Kaya Demirer, Barış Tansever’in bu kelamına yanıtı, “Gastronomi” sözünü anlatan bir anekdot ile verdi.
“Gastronomi işletmeciliği için Almanya’ya gittim. Birinci derste hoca geldi ve masanın üzerine bir şişe Sauvignan Blanc şarap, bir bardak ve bir elma koydu. Evvel şarabı açtı ve masadaki bardağa koydu. Akabinde elmayı soydu. Bunların hepsi beş dakika sürdü. Sonra bir kadeh beyaz şarap içti ve soyduğu elmadan bir ısırık aldı Bunu yapınca bize dönerek şunu söyledi:
‘Arkadaşlar gastronomi işte budur…’
“Hamas terör örgütü değildir” kelamının akabinde iptaller başladı
İsrail-Filistin Savaşı galiba dalı ve turizmi etkilemiş.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Hamas terör örgütü değildir” dediğinin sonraki gün iptaller başlamış.
Bence iptaller o kelam yüzünden değildir.
Bölgede savaş havasının olması ve İsrail’in Gazze’deki insanlık dışı saldırısı insanların gezme tozma hevesini kaçırmış olabilir.
Ama Türkiye’nin bu olayda militanlık derecesinde angaje olmasının tesirleri de hiç yok denemez haralde.
Gecenin sonunda, kapıda Atatürk ile selfie
Gecenin sonunda bizi bir öbür sürpriz bekliyordu.
Kapıya bir otomat fotoğraf makinası koymuşlar.
Üzerinde Atatürk sinemasından çıkmış üzere birtakım ikili fotoğraflar var.
Her karede Atatürk’ün yanında bir diğeri ve farklı duruşta poz vermiş.
Hangisini istiyorsanız, yalnızca sizin başınızı çekiyor ve Atatürk’ün yanındaki kişinin başının yerine koyuyor.
Çok da afilli çıkıyorsunuz.
Çok da insaflı bir makine. Atatürk’ün yanında çok ezilme riski var ama sizi fotoşoplayıp fazla ezdirmiyor.
Bir yanıt bırakın